Baarmoederhalskanker is veruit de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen in ontwikkelingslanden. In België komt deze kanker door de preventie met baarmoederhalsuitstrijkjes slechts op de tiende plaats in de incidentieranglijst van kankers voor.

Baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door een chronische infectie met bepaalde genotypes van het humane papillomavirus (HPV). De voorloperfaze van baarmoederhalskanker kan door een uitstrijkje opgespoord worden en is eenvoudig behandelbaar met een conisatie. De HPV types 16 en 18 veroorzaken circa 70% van alle baarmoederhalskankers. De types 6 en 11 zijn niet oncogeen en veroorzaken laryngeale papilloma’s en genitale wratten. HPV is zeer besmettelijk door seksueel contact, met de hoogste incidentie kort na de aanvang van de seksuele activiteit. Condomen beschermen zeker niet volledig tegen de overdracht.

Sinds kort is er een quadrivalent HPV-vaccin (types 6, 11, 16 en 18) Gardasil® op de markt in diverse landen, gelet op het aanvaardbare voordeel / risico-profiel. Uit grote fase III onderzoeken is immers gebleken dat dit vaccin 100% van de matige en ernstige voorloperletsels van kanker voorkomt. Het gaat hier om letsels veroorzaakt door de HPV types 16 en 18 bij vrouwen zonder voorafgaande infectie met deze types. Ook een bivalent vaccin (types 16 en 18) Cervarix® heeft een grondige evaluatie ondergaan. Beide vaccins bevatten virusachtige partikels, die niet-infecterend zijn en geen DNA bevatten. Ze worden aangemaakt via recombinante technologie en gecombineerd met een hulpstof of adjuvans. In België is zowel het quadrivalente (Gardasil®) als het bivalente vaccin (Cervarix®) op de markt.

Indien er drie doses worden toegediend kan men bij nagenoeg alle gevaccineerden hoge waarden van serumantilichamen waarnemen. Bij vrouwen waarbij geen chronisch infectie met HPV is vastgesteld, bieden beide vaccins een bescherming van meer dan 90% tegen letsels van de baarmoederhals gedurende minstens vijf jaar na de vaccinatie. Het beste resultaat wordt bekomen bij vrouwen die nog niet zijn blootgesteld aan HPV.

Momenteel wordt Gardasil® terugbetaald voor gebruik bij meisjes van 12 tot en met 15 jaar. Voor de meisjes van 16 jaar en ouder voorzien de meeste mutualiteiten een gedeeltelijke terugbetaling. Verwacht wordt dat ook Cervarix® binnenkort terugbetaald wordt. De baarmoederhalsscreening blijft echter noodzakelijk aangezien de vaccins het risico op baarmoederhalskanker niet volledig elimineren. Er wordt aangeraden dat iedere vrouw tussen 25 en 65 jaar zich minstens driejaarlijks zou aanbieden voor een baarmoederhalsuitstrijkje. Tot vandaag zijn er jaarlijks nog meer dan 700 Belgische vrouwen bij wie de diagnose van baarmoederhalskanker wordt gesteld. Een derde overlijdt door de gevolgen ervan. De meerderheid van hen heeft nooit of zeer onregelmatig een uitstrijkje laten afnemen.

Bovenstaand abstract is een vertaling van:
“Human papillomavirus and HPV vaccines: a review” door Cutts, et al.
Bulletin of the World Health Organization 2007; 85: 719–726.

Prof Willy Poppe, Dennis De Greve, Siska Van Damme